Op de valreep van zijn pensioen redde de huisarts zijn praktijk (2024)

Huisarts Ed Timmermans zag zijn laatste patiënt op woensdag, de dag na Kerst. De man was een onderdeeltje kwijt van zijn gehoorapparaat. Was het misschien in zijn oor achtergebleven? Timmermans bekeek het oor en zei: maakt u zich geen zorgen. In het oor zat het onderdeeltje niet. „Dat vind ik zo mooi aan dit vak”, zegt hij. „Dat je mensen vaak gerust kunt stellen.”

Na dat consult trok Timmermans (63) de deur achter zich dicht. Sinds deze week is hij met pensioen.

Twee weken geleden gaf hij een receptie in de wachtkamer van zijn praktijk in Pijnacker. Er slingerde een lange rij patiënten door het pand. Volgens de cateraar waren zeker driehonderd mensen op het afscheid afgekomen. „Zo’n receptie is niks voor mij”, zegt Timmermans. „Maar mijn vrouw vond dat ik het niet kon maken om gewoon te vertrekken. Mensen willen je een hand geven.”

Timmermans vertelt erover in zijn spreekkamer. Op het medicijnkoelkastje naast hem staan ansichtkaarten uitgestald met afscheidswensen van patiënten. Een vrouw die haar man verloor aan prostaatkanker schrijft dat ze zijn huisbezoeken tijdens het ziekbed zo waardeerde. De dokter had tijd en aandacht. „Dan hing u uw jas over een stoel alsof u niks anders te doen had dan ons bezoeken.”

Zeven maanden geleden zat Timmermans hier ook. Toen om te vertellen waarom hij zijn pensioen juist voor onbepaalde tijd had uitgesteld. Zijn praktijk was een puinhoop. Timmermans liep rond met buikpijn. Hij wilde wel stoppen met werken, maar het ging niet.

Hoe dat kon gebeuren?

Ruim dertig jaar geleden kocht Ed Timmermans de huisartsenpraktijk van een collega die met pensioen ging. Aanvankelijk ontving hij patiënten in een ruimte aan huis. Eén huisarts, één assistent. Onder zijn leiding verhuisde de praktijk naar een gezondheidscentrum verderop. Het medisch team groeide uit tot een hechte club van vijf assistenten, een manager en verschillende praktijkondersteuners. Patiënten waren tevreden over de zorg. Vaak kwamen ze er generaties lang over de vloer. Ze kenden de medewerkers en hadden soms zelfs het privé-nummer van Timmermans in hun telefoon staan.

Het enige probleem: het lukte de huisarts maar niet een opvolger te vinden – en hij was de zestig al gepasseerd. Begin 2022 besloot Timmermans de praktijk te verkopen aan een commerciële partij uit Ierland. Centric Health had al zeven andere praktijken in Nederland overgenomen. Het bedrijf probeert met schaalvergroting en digitalisering de zorg efficiënter te maken. De afspraak was dat Timmermans nog een jaar als zzp’er zou worden ingehuurd, voor drie dagen in de week. Centric Health zou een opvolger voor hem vinden.

Ergernis bij patiënten

Enkele maanden na de verkoop liep het helemaal mis. Eerst was er vooral ergernis onder patiënten. Op de dagen dat Timmermans er niet was, kregen ze steeds een andere waarnemer voor hun neus. Huisartsen die bot waren of de patiëntendossiers niet goed hadden gelezen. Tot het Centric Health op den duur zelfs helemaal niet meer lukte waarnemers te vinden. Huisartsen kwamen soms pas laat op de dag het pand binnenlopen, of er kwam niemand meer.

In april 2023 tikte de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) Centric Health hard op de vingers: er waren „ernstige tekortkomingen”, schreef de toezichthouder in een rapport. De veiligheid van patiënten stond op het spel. Bij spoed was de praktijk slecht bereikbaar, soms werd de spoedlijn zelfs helemaal niet opgenomen. Op sommige dagen werden patiënten rechtstreeks doorgestuurd naar de huisartsenpost in Delft. Zorgverzekeraar DSW greep ook in en stopte met de kwartaalbetalingen. Aan de Acacialaan kwam geen geld meer binnen.

Op dat dieptepunt besloot Ed Timmermans de praktijk van Centric Health terug te kopen. Zo kwam het dat hij vorig jaar mei plots weer als eigenaar achter het bureau in zijn spreekkamer zat. Tegen NRC zei Timmermans die dinsdagmiddag dat de praktijk nu eenmaal zijn levenswerk was. Hij gaf zichzelf tot het eind van het jaar om de boel weer op de rit te krijgen én een opvolger te vinden.

„Allemaal gelukt”, zegt Timmermans nu grijnzend vanaf de andere kant van het bureau. Huisarts Mariken Veenman volgt hem op. „Een toevalstreffer”, legt hij uit. „We kennen elkaar al jaren, maar ze was niet eerder beschikbaar voor deze baan.” Veenman runde een praktijk in de buurt met twee andere huisartsen, maar stapte daar uit. „Mariken komt uit Pijnacker”, legt Timmermans uit, ze is vertrouwd met de populatie. Een foto van haar kinderen hangt al in de spreekkamer. „Ze kent de mensen en de mentaliteit. Het klikt goed.”

Wat trof u hier zeven maanden geleden aan?

„Een praktijk zonder hart. Het personeel was weg, dat was zo onwerkelijk. Drie van de vijf assistenten waren vertrokken. Ze hadden hun baan opgezegd. Twee anderen zaten ziek thuis. Het waren mensen die hier soms wel dertig jaar lang gewerkt hadden. Ik kende ze net zo lang als mijn patiënten.”

Hoe belangrijk zijn zij voor een praktijk?

„Ze zijn het visitekaartje. Maar belangrijker nog: ze kennen de patiënten. Ze weten wie te boek staat als klager en ook wie juist nooit belt. Zij kunnen redelijk goed inschatten of iemand snel moet langskomen, of nog wel even kan wachten. Dankzij hen zat er vrijwel nooit een patiënt voor niks aan mijn bureau. Ik kon met mijn assistentes lezen en schrijven.”

Na de overname kregen de assistenten ineens boze mensen aan de balie, dat waren ze niet gewend. Op de dagen dat er geen arts was, voelden ze zich onveilig. Waar moesten ze met hun patiënten naartoe?

Waren ze ook boos op u?

„Dat hebben ze nooit als zodanig uitgesproken. Maar ik vond het ook een rotzooi. En ik schaamde me.”

Waarvoor?

„Ik ben de samenwerking met Centric Health aangegaan. Een club met een goed trackrecord. En dan gaat het mis. Dat raakt je. Ik voelde me verantwoordelijk.

„Eerst wilde ik het niet zien. Het is net alsof je blind bent. Ik weet wel dat ik rond Kerst dacht: over zes maanden ben ik echt weg. Er zou zo langzamerhand wel een opvolger moeten zijn. Iemand die je nog kan inwerken. Maar er was niemand.”

In maart nam Timmermans contact op met zorgverzekeraar DSW, een collega belde de inspectie. Ze lieten hen weten: hier in Pijnacker gaat het mis. De inspectie doet inmiddels samen met de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) onderzoek naar de werkwijze van „nieuwe, innovatieve ketens van huisartsenzorg” zoals Centric Health en bijvoorbeeld Co-Med, omdat de klachten over de ketens toenemen. De IGJ verwacht „begin 2024” de resultaten te publiceren.

Centric Health liet in mei in een reactie aan NRC weten dat „door ziekte van artsen en ondersteunend personeel alsmede het vertrek van enkele zzp-artsen” een „plotseling personeelstekort” was ontstaan. Het bedrijf schreef ook „spijt” te hebben dat patiënten daarvan de dupe werden.

In de knel

De situatie waarin huisarts Ed Timmermans terechtkwam, is niet uniek. Steeds minder jonge dokters in Nederland willen praktijkhouder worden. Ze werken liever in loondienst of als zzp’er. De werkdruk van praktijkhouders is hoog, de financiële risico’s zijn soms groot en de administratielast is zwaar. Commerciële partijen springen in dat gat. Ze nemen praktijken over van dokters die met pensioen willen, maar geen opvolger kunnen vinden. Hoeveel ketens er inmiddels zijn, weet niemand precies. De Landelijke Huisartsen Vereniging had er dit voorjaar achttien in beeld.

Hoewel er succesvolle voorbeelden zijn, raakten net als Timmermans ook andere eigenaren in de knel rondom dit soort overnames. Soms kwamen commerciële ketens hun beloftes niet na, vertellen artsen aan NRC, of ontstonden er conflicten over de financiële afwikkeling. Uit angst voor claims willen de betrokken artsen hun naam niet vermeld zien in de krant - zij ondertekenden vaak strikte contracten. Wel is bekend dat huisartsen in Breda die met Co-Med in zee gingen, inmiddels naar de rechter zijn gestapt om geld te eisen van de keten, wegens betalingsachterstanden voor de huur van het praktijkpand.

Voor Ed Timmermans is de kwestie achter de rug, zegt hij. Althans: financieel is de afwikkeling rond. Hij moet nog altijd op zijn woorden letten. Timmermans ondertekende een contract met Centric Health en mag op last van een boete vrijwel niets over de afspraken en gebeurtenissen delen.

Dat maakte de situatie de afgelopen maanden zo mogelijk nog ingewikkelder. Timmermans moest namelijk het vertrouwen zien te herstellen in een praktijk waar een deuk in zat.

„Eerst belde de zorgverzekeraar”, vertelt hij. DSW had de kwartaalbetalingen weer in gang gezet. „Maar nu wilden ze van mij wel de zekerheid dat ik de praktijk niet weer aan een commerciële partij zou verkopen”, zucht Timmermans. Hij vond dat ronduit wantrouwend, en had op meer steun gehoopt. „Ik was heus genezen.” Wat hem steekt: hij had de praktijk niet hoeven terugnemen. „De zorgverzekeraar heeft zorgplicht”, die moet regelen dat huisartsenzorg voor verzekerden beschikbaar is, legt hij uit. „Maar ik ging het probleem oplossen.”

De inspectie meldde zich ook, in oktober. „Ze waren in al die dertig jaar nog nooit langsgekomen.” Een dag lang hebben drie man de praktijk doorgelicht. Of de protocollen op orde waren? De administratie? Wie was de achterwacht, mocht Timmermans plots van zijn fiets vallen en zijn been breken? Ze vonden een flesje jodium dat over datum was. Weer een zucht: „Je ligt onder het vergrootglas.”

Timmermans had stiekem gehoopt dat na de publicatie in NRC dokters zich zouden melden om de praktijk van hem over te nemen. Maar het bleef stil. Hij begrijpt het achteraf wel. „Je hoefde maar te googelen en al die negatieve publiciteit kwam boven. Dit was toch een praktijk die beschadigd was.”

Wat moet er gebeuren om het praktijkhouderschap aantrekkelijk te maken?

„Dat vind ik een moeilijke vraag. Vroeger begonnen de meeste dokters na hun opleiding meteen een praktijk. Nu gaan mensen eerst een tijdje waarnemen. Of nee, niet even, vaak doen ze dat rustig tien jaar lang. Terwijl patiënten veel liever een vaste dokter hebben. Ze vragen het mij ook: die nieuwe dokter, die blijft toch wel?”

Is het vak veranderd de afgelopen dertig jaar?

„Toen ik begon, en de praktijk aan huis had, ging om zeven uur de deur open voor het inloopspreekuur. Anderhalf uur later had ik al twintig mensen bekeken. Daarna begon het normale spreekuur. Dan zag ik nog zestig patiënten op een dag.”

Zéstig?

„Vijf dagen in de week. En iedere nacht moest ik vanaf twaalf uur ’s nachts bereikbaar zijn voor spoed. Als ik voor de late film in de bioscoop zat, begon ik ’m om half twaalf al te knijpen. Je moest bij de telefoon zijn. Ik reed in die tijd ook nog rustig acht visites op een dag. Waarom dat nu niet meer zo is? Ik heb geen idee eigenlijk waar die visites gebleven zijn.

„Misschien dat de zorgverzekeraars de jonge dokters wat meer zouden moeten ondersteunen. Wat meer zouden moeten helpen bij het optuigen van een praktijk. Je bent nog steeds een ondernemer, alleen de risico’s zijn veel groter geworden.”

Is het een grote investering?

„Je bent tegenwoordig meteen een soort mkb’er. Ik begon met één assistente. Maar ik heb er nu vier, en dan nog twee POH’s (praktijkondersteuners) somatiek en een POH-ggz. En misschien heb je ook nog een praktijkmanager in dienst. Al die mensen zijn bij jou in loondienst. Dat is best een financiële verantwoordelijkheid. En als je dan ook nog een pand moet huren en inrichten, kan ik me voorstellen dat een praktijk beginnen een drempel is. Daar zouden de zorgverzekeraars bij kunnen helpen.”

Waarom stopt u eigenlijk als huisarts?

„Ik ben nu nog gezond. Hier in de spreekkamer zie ik veel mensen die plots beperkt worden. Ze krijgen artrose, worden slecht ter been, kortademig of ze worden ernstig ziek. Als je dit werk een tijdje doet, realiseer je je dat het leven een lot uit de loterij is. En dat het goed is om nog wat dingen voor jezelf te doen.”